The Art of Matchmaking Shadchanut The following 1902 letter was found within the Rutstein-Paretzkyn family archives. The letter contains many Yiddish proverbs and provides sociological insight into the activities of matchmakers and the culture of matchmaking in Europe during the 19th century. The letter captures the exchange between two matchmakers attempting to broker a marriage agreement between the daughter of a wealthy businessman, Tzvi Solevitchik of Humin, and an unknown party. Yiddish is typical of Belorussia and contains Russian, German, and Slovenian words. It is unknown how the letter managed to find its way into the Rutstein-Paretzkyn family archives although it is possible that it was given to Jacob Rutstein as part of marriage negotiations between the Solevitchik family and himself. Assuming this is accurate, the marriage negotiations would fail as Jacob would ultimately marry Bessie Basha Paretzky, the daughter of Rabbi Tzvi Hirsch Paretzkyn and Esther Sarah Dubrow, in 1907. בעסטער פריינד איגומען איז בייא מיר ארוף אויף דעם זינען און הערט צוא מיינע רייד מיט איין גיפיל. נאר איר איין מענטשין פריינד. וואס עטליכע רובל האב איך ניט פיינט געבין בעטראכטען אלעס. איר זאלט ניט מיינען אז שיין גאר ניט שווער. צוא ריידין מיט א מיידיל וואס מער: אן צוא בלאזין: און הויבט זיך אן צוא פרעגין בייא בעסטער פריינד שלומה אזוי וויא איך ווייס שיים באברויסק זיא איז פון דיא קאצענעלינסאנס איך האב דארטין גירעט האבין זייא שיים נאך May 10, 1902 To my Best friend Shloima Goldin: Because I am now located in Igumen, it came up in my mind to have pity on a man who is beloved to me, closer like a relative, and I consider you as a relative. Therefore, you should now conduct yourself in silence, and not make noise like a windmill, and listen with intent to my words. Do not laugh or mock me—because you may be thinking to yourself: Has it been a long time that I myself was running around [listening and] flapping my wings like a hen? And I did not know what to do or how to behave? I know the meaning of suffering and difficulty. We [matchmakers] are unfortunately like a deer running around frantically and nobody’s heart aches for us. Only I alone had discovered a friend to one person, who is pleasing to other people as who does not dislike a few rubles? And in addition to that, this [what I write] is a good deal/development as the truth shines and as it is supposed to be understood. Now you must understand being that I was ready to give one Kopek, and that I did not receive of a whole any percent Kopeks be paid for the efforts of my labors, which are conveniently nicely considered cheap. But now I will begin to lift your spirits and allow you to think about everything. [But please] don’t think that [what I write] is empty talk. So you want to bring together grooms and brides? To bring together grooms with brides is not an enviable task. May a good Jew never know from such a thing. Before you begin explaining the situation, tears might well up in the eyes of one bride. And it seems that she doesn’t want to hear anything of “the groom, the groom.” And she begins to interfere with the matchmaker with her conversations. And yet she still wants to hear soonest about the end of negotiations. Another bride may not even imagine her own happiness from her joy as she is so happy she cannot describe it. But because I am an old matchmaker, I know the full nature of any young woman. And to me it is not at all difficult. And yet to speak with a girl, this is what I have come to understand: To one bride, we must speak to go; and to one groom, that he must come. The first thing we must begin talking about [in any marriage negotiations] are the available assets: and after that the groom goes out: and starts to blow, and begins to ask by the Shadchan, who in the meantime, he gives a cigarette. The Shadchan is excited by this because it is so that all Shadchanim are poor Jews. (Now, do not suspect this of me, for I do not smoke at all and to buy cigarettes you need to have a Groshen: and I [have none]. In the meantime, the groom thinks that the Shadchan is already [satisfied]. This, my friend, is how the world operates. The one who has money does well, and those who have more of it, do better. On top of that good [that money brings the groom] shall there be together with him a wife and they will celebrate well. Now I hope that my letter and its words should for you not be considered to harsh. My best friend Shlome, the fittest thing is, being that I already know you are a husband, I can present to you an understanding [about a girl]. In the town of Humin, there is a very nice businessman named Tzvi Soloveichik. He is a very upstanding individual alone and also comes from a very nice lineage. And his wife comes from an even nicer lineage. She alone is from Bobruisk. She is one of those Katzenelsons and therefore one may even refrain from asking questions about everything regarding them. By them, that is by Tzvi Soloveichik, there is a daughter a very pretty, happy one. This is one real uniquely special girl– a true beauty. You know that I know what beauty is. In addition, I know that she is very intelligent, well natured, and educated in several [languages]. Any other matchmaker would have written to you 1,000, but I write to you the truth about how much will be attached to the contractual agreement. I have spoken there, and they already asked questions and they liked everything they heard, and now we will only have to see what happens. Therefore, it is necessary that you write to me, about how it looks to you. I am telling you that this is very good [prospect]. Meir Nisnevich.
שלומה גאלדין
אזוי וויא איך גיפין זיך יעצט אין
רחמנות האבין איבער א מענטשין און ווער איז ביליבטער
דאס הויסט נעהענטער וויא איין אויגענער מענש
און אייך האלט אייך פער איין אייגענעם מענשיין.
דערום זאלט איר זיין שטיל. און רויסט ניט וויא א מיל.
זאלט ניט לאכין. און פון מיר חוזיק מאכין:
וואס איך קלער וועגין אזעלכע זאכין. ווארום
איר קענט קלערין. וויא לאנג איך בין אליין ארום
גילאפין הערין: און געפאדעט וויא איין האן.
און איך האב ניט געוואוסט וואס צוא טאן: דערום
ווייס איך אז עס איז שלעכט. מיא ווארפט זיך נעבעך
וויא איין הערש. און קיינער פאר מיר דיא קאפיק
ניט ברעכט: נאר איך אליינער האב זיך גיפונען
און חוץ אלץ איז דאס א גוטע זאך וויא מיר שיינט: און
איר דארפט פארשטיין אזייא וויא איך בין אויף איין
קאפיקע געבין גיוויין. און דאס האב איך ניט גיצאלט
וועט גאנצע _%_ קאפיקעס צאל גיין איז דאס גיוויינליך
בילוג שיין: איצט וועל איך אייך אן הויבין צוא
דאס איז גירעט באלעס: איר וויל אן הויבין
שליסין חתנים מיט כלהות: חתנים מיט כלהות
צוא שליסין. איז דאס ניט דיין גוטער ביסין
קיין גוטער איד זאל דערפון ניט וויסין: איידער
מיא הויבט אן צוא געבין צוא ערקלערין. איז בייא
איין אנדער כלה הויבט זיך אן צוא ווייזין טרערין
און דאכט זיך אז כלומערסט אז זיא וויל גאר ניט
הערין. חתן חתן הויבט זיא אן פון רייד
דעם שדכון צוא שטערין. און דאך וויל זיא
וואס גיכער דיא ענדע הערין: און איין אנדערע פון
פרייד ווייס זיא גאר ניט וויא זאך פארצואשטעלין
נאר אזייא וויא איך בין איין אלטער שדכון. איך ווייס
שיין דיא נאטור פון יעדער מעדחען: איז מיר
דאס האב איך גיגעבין צוא פארשטיין. צוא איין
כלה ריידין אז מען דארפן גיין: און צוא איין
חתן אז מען דארף קומען. די ערשטע זאך
דארפט מען אנהויבון ריידין וועגן די מזומן:
אין דערנאך גייט ארויס דער חתן: און הויבט זיך
שדכון וואס דערווייל גיט ער איין א פאפיראס:
דער שדכון איז זיך דערפון צוא פרידין.
ווארום גיוויינליך אלע שדכנים זיין ארעמע אידין: (אויף
מיר זאלט איר ניט חושד זיין איך רייכין גאר ניט)
און צוא קויפין פאפעראסין דארף מען דאך
האבין איין גראשין: און ער איז….. און דער
ווייל מיינט ער אז דער שדכון איז שיים _______
אזייא מיין פריינד פירט זיך דיא וועלט. יענעם
איז גוט ווער עס האט געלד: און בייא וועמען געלד
פאראן וואס מער: צוא דערוף איז גוט זאל זיין
צוא זאמען איין פרויא מיט הער און פערבריינגען
זייער גוט און וואס מער. און מיין בריף זאל אייך
זיין ניט צוא שווער: דיא גלאוונע זאך איז
אייער מאן קען איך אייך פארשטעלין איין פארשטיי
עס איז דא אין האמין איין שיינער בה”ב צבי
סאלאוועציק ער איז זייער איין וואזנער מענטש
אליין און שטאמט אויך זייער שיין און דיא פרויא
זיינע שטאמט נאך שענער זיא איז אליין פון
מיא קען זיך אויף אלס נאך פרעגין: איז בייא זייא
דאס הויסט בייא צבי סאלאוועייציק פאראן איין
טאכטער זייער איין שיינע פרייליכן דאס הויסט
טאקע איין קראסאוויצע: איר ווייסט דאך אז איך ווייס
וואס איין שיינער איז צוא דערוף איז זיא זייער
איין קלוגע און איין גילערינטע אדנים סלאווארין איין
______________
שדכון וואלט אייך שרייבין 1000 נאר איך שרייב דיא
ריכטעקייט וויפיל מיא וועט לייגין צוא דיא תנאים
געפרעגט און זייא איז אלס גיפעלין נאר מען דארף
זיך זעהען. דערום זאלט איר מיר תלמי ענטפערין
וויא קומט דאס אויס בייא אייך. איך זאג אייך אז
דאס איז זייער גוט מאיר ניסינעוויץ
City of Igumen
Minsk Governorate
To Abraham Leiser-Leibov Nisnevich for Sh. N.